سستی در غزوه تبوک (قرآن)پس از اعلام ب سیج عمومی توسط پیامبر برای مشارکت در جنگ تبوک برخی از مومنین بخاطر دشواری هایی که فراروی خود می‌دیدند دچار نوعی سستی شدند که قرآن کریم از حال آنها سخن به میان آورده است. ۱ - سستی از جنگیدندرمیان گروهی از مسلمانان صدراسلام، برای رفتن به جنگ تبوک نوعی سستی بروز کرد. یـایها الذین ءامنوا ما لکم اذا قیل لکم انفروا فی سبیل الله اثاقلتم الی الارض..ای کسانی که ایمان آورده‌اید! چرا هنگامی که به شما گفته می‌شود: «به سوی جهاد در راه خدا حرکت کنید! » بر زمین سنگینی می‌کنید (و سستی به خرج می‌دهید)؟! آیا به زندگی دنیا به جای آخرت راضی شده‌اید؟! با اینکه متاع زندگی دنیا، در برابر آخرت، جز اندکی نیست! مقصود از «انفروا فی سبیل الله»، غزوه تبوک است. ۱.۱ - شان نزولگفتهاند: چون رسول خدا- صلی الله علیه و آله- از جنگ طائف بازگشت دستور جنگ با رومیان را صادر فرمود، و این جریان هنگام رسیدن میوه‌ها بود از اینرو مسلمانان دوست داشتند در خانه نزد اموال خود بمانند و خروج بسوی جنگ برای آنها سخت و دشوار بود، و رسول خدا- صلی الله علیه و آله- کمتر شده بود که بخواهد بجنگی برود و بطور صریح و آشکار مقصد خود را اظهار کند جز در این جنگ که بخاطر دوری راه و زیادی دشمن مقصد را آشکارا گفت تا مردم آمادگی بهتری پیدا کنند، و چون خدای سبحان سنگینی مردم را از رفتن به این سفر میدانست این آیه را نازل فرمود. ۱.۲ - زمان و مکان جنگتبوک"، منطقه‌ای است میان"مدینه" و"شام" که الان مرز کشور"عربستان سعودی" محسوب می‌شود، و در آن روز نزدیک سرزمین امپراطوری روم شرقی که بر شامات تسلط داشت محسوب می‌شد این واقعه در سال نهم هجری یعنی حدود یک سال بعد از جریان فتح مکه روی داد، و از آنجا که درگیری و مقابله در این میدان با یکی از ابرقدرتهای جهان آن روز بود نه با یک گروه کوچک یا بزرگ عرب، جمعی از مسلمانان از حضور در این میدان وحشت داشتند، و لذا زمینه برای سمپاشی و وسوسه‌های منافقان کاملا آماده بود، آنها نیز برای تضعیف روحیه مؤمنان از هیچ چیز فروگذار نمی‌کردند. ۲ - پانویس۲.۱ - عامل سستیدلخوشی برخی از مؤمنان به دنیا و ترجیح آن بر آخرت، عامل سستی آنان از شرکت در جنگ تبوک بود یـایها الذین ءامنوا ما لکم اذا قیل لکم انفروا فی سبیل الله اثاقلتم الی الارض ارضیتم بالحیوة الدنیا من الاخرة فما متـع الحیوة الدنیا فی الاخرة الا قلیل. ای کسانی که ایمان آورده‌اید! چرا هنگامی که به شما گفته می‌شود: «به سوی جهاد در راه خدا حرکت کنید! » بر زمین سنگینی می‌کنید (و سستی به خرج می‌دهید)؟! آیا به زندگی دنیا به جای آخرت راضی شده‌اید؟! با اینکه متاع زندگی دنیا، در برابر آخرت، جز اندکی نیست! ۲.۲ - دشواری‌های جنگفصل چیدن میوه‌ها و برداشت محصول فرا رسیده بود و برای مردمی که یک زندگی محدود کشاورزی و دامداری دارند این روزها ایام سرنوشت محسوب می‌شود چرا که رفاه یک سال آنها به آن بستگی دارد. بعد مسافت، گرمی هوا نیز به این عوامل باز دارنده کمک می‌کرد. در اینجا وحی آسمانی به یاری مردم شتافت و آیات قرآن پشت سر یکدیگر نازل شد و در برابر این عوامل منفی قرار گرفت. در نخستین آیه مورد بحث قرآن با شدت هر چه تمامتر مردم را به جهاد دعوت می‌کند، گاهی به زبان تشویق، و گاهی به زبان ملامت و سرزنش، و گاهی به زبان تهدید، با آنها سخن می‌گوید و از هر دری برای آماده ساختن آنها وارد می‌شود. نخست می‌گوید: "ای کسانی که ایمان آورده‌اید چرا هنگامی که به شما گفته می‌شود در راه خدا و به سوی میدان جهاد حرکت کنید سستی و سنگینی به خرج می‌دهید"؟ (یا ایها الذین آمنوا ما لکم اذا قیل لکم انفروا فی سبیل الله اثاقلتم الی الارض). " اثاقلتم" از ماده" ثقل" به معنی سنگینی است، و جمله" اثاقلتم الی الارض" کنایه از تمایل به ماندن در وطن و حرکت نکردن به سوی میدان جهاد است. و یا کنایه از تمایل به جهان ماده و چسبیدن به زرق و برق دنیا است، و در هر صورت این وضع گروهی از مسلمانان ضعیف الایمان بود نه همه آنها و نه مسلمانان راستین و عاشقان جهاد در راه خدا. سپس با سخن ملامت آمیزی می‌گوید: " آیا به این زندگی دنیا، این زندگی پست و زودگذر و ناپایدار، بجای زندگی وسیع و جاویدان آخرت راضی شدید"؟ ۲ - پانویس۴ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «سستی در غزوه تبوک (قرآن)» |